سایبر پیشوندی است برای توصیف یک شخص، یک شی، یک ایده و یا یک فضا که مربوط به دنیای کامپیوتر و اطلاعات است. واژه های ترکیبی بسیاری از این کلمه سایبر بوجود آمده است : ‍ فضای سایبر(Cyberspace)،شهروند سایبر (Cybercitizen)، پول سایبر (‍Cybercash)، فرهنگ سایبر (Cyberculture)، راهنمایی فضای سایبر (CyberCoach)، تجارت سایبر (Cyberbussiness)، کانال سایبر (Cyberchannel) و ….

واژه “فضای سایبر” را نخستین بار ویلیام گیبسون (William Gibson) نویسنده داستان علمی تخیلی در کتاب نورومنسر Neuromancer در سال ۱۹۸۴ به کار برده است.

اینترنت یکی از پیچیده ترین قسمت های سایبر است که توسعه آن در حال حاضر باعث تحولات شگرفی در زندگی انسانها شده است . روند رشد و پیشرفت اینترنت به معنای فضای سایبر آنقدر گسترده شده است که تقریبا اکثر انسانها به این تکنولوژی وابستگی پیدا کرده اند. در این گزارش بیشتر بر روی ابعاد مختلف فضای سایبر که بر روی مخاطب تاثیر گذاری های مختلفی دارد ، بحث خواهیم کرد .

متاسفانه در ایران وقتی صحبت از اینترنت ، سایبر و وب می شود در ذهن بسیاری از مخاطبان وب سایت های اینترنتی نمود پرنگ و تنها بعد فضای مجازی تداعی می شود. سازندگان و توسعه دهندگان این شبکه قطعا پس از ۳۰ سال، ایده های گوناگونی برای تاثیر گذری های چند جانبه و عمیق تر بر مخاطبان خود طراحی نموده اند.

همانطور که امروزه شاهد هستیم دیگر فضای سایبر یک فضای تک بعدی وب سایتی نیست ، امروز مخاطب بدون اینکه احساس کند در میان چندین وجه از اشکال سایبر دست و پا می زند می توان فضای سایبر را به مثابه دریاچه ای در نظر گرفت که ابعاد گوناگون آن مانند جزایر کوچک و بزرگی هستند که شناگران در این فضا هر از چندگاهی به یکی از این جزایر سر می زنند.

امروزه دیگر فعالیت در یک عرصه از فضای سایبر نمی تواند یک فعالیت اثر گذار و جامع باشد بلکه بسیاری از مراکز مهم و تاثیر گذار در تمام ابعاد این فضا با محتواهای مختلف در موضوعات مشترک فعال هستند.

وب سایت ها :

پایه فعالیت مخاطب از سالیان اول ایجاد اینترنت وب سایت ها بوده که هم اکنون نیز برای نسل اول کاربران شاید یکی از مهم ترین منابع دسترسی به محتوای سایبر باشند . گروه‌ها و موسسات مختلف در دنیا با ایجاد یک وب سایت به مخاطبان خود در سراسر دنیا مطالب مورد نظر خویش را ارئه می کنند.

در این بعد از فضای سایبر نقش فعال در اثر گذاری را صاحبان سایت ها داشته و مخاطب به نوعی نقش منفعل محض را دارد . مخاطب می تواند مطالب ارائه شده را انتخاب و استفاده نماید اما نمی تواند در آن نقش آفرینی مستقیم و فعال داشته باشد. بنا بر اعلام سایت نت کرافت ، در اکتبر سال جاری میلادی ۶۲۰۴۸۰۷۷۷ وب سایت در دنیا وجود دارد.

مخاطبان اصلی وب سایت ها نسل اول کاربران هستند که شاید بیشترین آشنایی را با وب سایت از قدیم الایام داشته اند همچنین به خاطر پویایی سریع ابعاد در فضای سایبر مخاطبان نسل اول کمتر با این تحولات به روز شده و به استفاده از وب سایت قناعت می کنند.

شاید اثر گذاری مطالب وب سایت ها با توجه به اینکه نسبت به برخی دیگر از ابعاد فضای سایبر مفصل تر و شبیه تر به منابع مکتوب است تاثیر گذاری عمیق تر و بیشتری بر روی مخاطب داشته باشد.

وبلاگ ها :

استفاده از واژه وبلاگ و وبلاگ نویسی در سال ۱۹۹۴ آغاز و در سال ۱۹۹۹ میلادی اولین سرویس رایگان وبلاگ نویسی توسط pitas ارائه و همان باعث رشد سریع این پدیده در جهان شد.

وبلاگها را می‌توان محل ارائه نظرات کاربران خرده اینترنت دانست. افراد مختلف می توانند با اندک زمان و معمولا به صورت رایگان از سرویس های مختلف مادربلاگ های موجود استفاده کرده و صاحب یک وبلاگ شوند.

وبلاگها بر عکس وب سایت ها محل فعالیت و حضور موثرتر کاربران هستند و شاید بازیگران خرده پای فضای سایبر آنچه مطلوب خودشان است را به رایگان در این فضا منتشر میکنند.

سطح تاثیر گذاری این وجه از فضای سایبر به مراتب کمتر از وب سایت ها است اما برای صاحبان این تکنولوژی بهترین و به صرفه ترین محل برای جمع آوری مطلوبه ، سلایق ، گرایشات مخاطبان عظیم این شبکه است.

وبلاگ ها انقلابی را در وب ۱ ایجاد کردند و فضای وب را به شدت تحت تاثیر قرار دادند

اتاق های گفت و گو (چت روم ها) :

اتاق های گفت و گو نیز مدت کوتاهی پس از ایجاد اینترنت راه اندازی شد و باعث گسترش بیش از اندازه ارتباطات انسانی در دنیا شد شاید پس از ایجاد این اتاق های مختلف در سرویس هایی مانند یاهو ، پالتاک ، گوگل و … احاطه بر ارتباطات انسانی برای بسیاری از کشورها به شدت پایین آمد و در عوض این احاطه بر حرفها و گفت و گوهای مردم برای صاحبان فضای سایبر بسیار زیاد شد.

مهم ترین سرویس شناخته شده این اتاقهای گپ دیجیتالی را می توان در سرویس یاهو مسنجر یافت . اما اکثر مخاطبان با ورود به این اتاق ها زندگی دوم خویش را شروع می کنند در این زندگی فرد شاید ناخودآگاه دوست دارد برای فرد دیگری که او هم در اکثر موارد هویتش مشخص نیست ، چیزی باشد که آرزوی آن را داشته.

بارها و بارها از دوگانگی هویت کاربران در فضای مجازی سخن به میان آمده است . در این عرصه نیز کاربران فعالانه بر روی هم تاثیر می گذارند و شاید صاحبان فضای سایبر در این تاثیر گذاری ها تنها ساکت نشسته و نظاره گر عمل و عکس العمل های کاربران هستند

چت روم ها از سویی باب گفتگوی دو طرفه را باز کرده و وب ۱ به وب ۲ نزدیک کردند

ولی بسیاری از جرایم رایانه ای راهم به ارمغان آوردند

    امروزه جوامع با اطلاعات اداره می شوند: اطلاعاتی درباره هویت ما که بوده ایم و اکنون که هستیم، و بعضی مواقع چه کسی خواهیم شد! ما در عصر اطلاعات زندگی می کنیم عصری که جابجایی اطلاعات بسیار سریعتر از جابجایی فیزیکی انجام می گیرد. برخی می گویند ما در نوع جدید از اجتماع زندگی می کنیم که می توان آنرا اجتماع اطلاعات محور نامید که در این اجتماع خلق، توزیع و استفاده از اطلاعات نقشی اساسی در فعالیت های اقتصادی و فرهنگی آن جامعه دارد. متیو لسکو روزنامه نگار از این حقیقت با مقاله « اطلاعات ثروت دنیای امروز است. » به خوبی پرده برداشته است.  سر فرانسیس بیکن یک سیاستمدار انگیلیسی در صده ۱۵۰۰ میلادی خردمندانه گفت: « دانش همان قدرت است. » امروزه این سخن  بیش از پیش معنا پیدا می کند.

    اما گاه از این اطلاعات استفاده نادرستی می شود و به خصوص در دنیای امروز که بدست آوردن اطلاعات ساده تر شده است باید بیشتر محتاط بود. کامپیوتر، هارد دیسک، فلش دیسک، شبکه کامپیوتری، اینترنت و.. همه و همه به افراد کمک می کنند تا به راحتی به حجم زیادی از اطلاعات دست پیدا کنند که در گذشته تصور آن غیر ممکن بود در این میان اطلاعات شخصی و خصوصی افراد مانند عکس ها، نامه ها و… در معرض خطر قرار دارند افراد زیادی هستند که بدون اینکه خود بدانند عکس های خصوصی و اطلاعات شخصی آنها در اینترنت منتشر شده است. البته بسیاری از آنها متوجه خواهند شد ولی وقتی که خیلی دیر شده است. خوب حال این پرسش مطرخ می شود که آیا راهی برای جلوگیری از دست یابی افراد نادرست به اطلاعات شخصی شما وجود دارد یا خیر؟ خوب اگر حقیقت را بخواهید حتی اطلاعاتی که با پیشرفته ترین سیستم های امنیتی محافظت می شوند هم همیشه در معرض خطر سرقت اطلاعات قرار دارند اما با کمی احتیاط و رعایت نکاتی می توان تا حد زیادی از انتشار یا سرقت اطلاعات خصوصی یا محرمانه جلوگیری کنید.

   اطلاعات شخصی شما همیشه به دو طریق در معرض خطر هستند. خطر اول از دست دادن و دوم دزدی اطلاعات است. برای اینکه مانع از بین رفتن اطلاعات خود شوید می توانید به دو روش از آنها پشتیبان تهیه کنید در روش اول به صورت آنلاین در یک سیستم ذخیره اطلاعات عضو می شوید و اطلاعات خود را در آنجا ذخیره می کنید و راه دیگر این است که از یک کامپیوتر یا هارد دیسک مجزا برای این منظور استفاده کنید. هر کدام از این دو روش نقاط ضعف و قوت خود را دارند.

    اطلاعاتی که در کامپیوتر شخصی یا هارد نگه می دارید ممکن است در نتیجه یک سرقت منزل، اتومبیل، محل کار و… در اختیار افراد نادرست قرار گیرند. در این روش نگهداری در اثر ضربه، آتش سوزی، سیل و… ممکن است اطلاعات خود را از دست بدهید. همچنین پشتیبان گیری مداوم کاری ساده نیست شما نمی دانید که چه زمانی آن اتفاق که نباید رخ می دهد، بد افزار های جاسوسی و تبلیغاتی، تراجان ها و بک دور ها کی لاگر ها یا ویروس ها هر کدام این توانایی را دارند که کنترل کامپیوتر شما را در دست بگیرند و اطلاعات شما را به کامپیوتر یا کامپیوتر هایی در هر گوشه دنیا ارسال نمایند.

     بسیاری افراد از قرار دادن اسناد و نوشته ها در اینترنت لذت می برند. و از سوی دیگر مردم هر روز در حال کشف راه هایی برای رفاه و در عین حال تن پروری بیشتر هستند و به دنبال چنین اطلاعاتی می گردند بله مقاله ای که سال ها برای تهیه آن زحمت کشیده اید تا در یک کنفرانس بین المللی ارائه دهید ممکن است هم اکنون در دست فردی متقلب و فرصت طلب باشد. لیست مشتریان رقبا، لیست در آمد بنگاه های اقتصادی، اطلاعات مالی افراد قدرتمند و موفق همه در معرض سرقت اطلاعات هستند.

     گذشته از اینکه با پشتیبان گیری منظم و نصب آخرین بسته های امنیتی در کامپیوتر می توانید حفاظت بیشتری از اطلاعات خود داشته باشید اما یک راه هست که بیش از همه از اطلاعات شما محافظت می کند و آن چیزی نیست جز رعایت حریم و اختفا.

    بسیاری فکر می کنند همین که وب سایتی با https شروع شد امنیت کافی دارد در حالیکه نام کاریری و رمز عبور شما به صورت یک متن ساده در اینترنت ارسال می گردد و به راحتی می تواند در اختیار افراد ناشناس یا مجرمان اینترنتی قرار گیرد.

    یا وقتی که اطلاعات محرمانه خود را در اینترنت قرار می دهید آیا می دانید این اطلاعات چگونه در کامپیوتر یا سرور آنها ذخیره می شود؟ آیا می دانید چه کسانی به این اطلاعات دسترسی دارند؟ شاید یک تکنسین کامپیوتر باشد که برای سرگرمی اسناد و مدارک شما را بخواند خوب برای بسیاری کنجکاوی کردن در زندگی خصوصی دیگران و خواندن اسناد محرمانه یک سرگرمی فوق العاده است. شاید اطلاعاتی که شما در اختیار آنها قرار می دهید با پرداخت کمی پول بیشتر به راحتی در معرض فروش قرار گیرند در حالیکه شما بی خبر هستید. و متاسفانه هیپکدام از این وب سایت ها آن گونه که به نظر می رسد خیلی نگران حریم خصوصی شما نیستند تا مطالب شما را رمز نگاری و قفل گذاری نمایند تا از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کنند.

البته وب سایت های معدودی هستند که با بالاترین احتیاطات امنیتی اطلاعات شما را در اینترنت جابجا می کنند و قبل از ارسال هر سند یا فایلی آنرا رمز نگاری می کنند سپس دوباره مطلب شما را در سرور خود رمز نگاری می کنند در این وب سایت ها شما برای دیدن و خواندن هر سندی باید چندین رمز عبور داشته باشید که دستیابی به چنین سیستم های امنیتی و گذشتن از قفل های چند گانه ای برای بزرگترین هکر های دنیا هم کار ساده ای نیست.

به هر حال اینکه به چه روشی از اطلاعات خود محافظت می کنید به خود شما بستگی دارد اما باز هم تکرار می کنم مهمتر از همه این است که تا حد امکان خودتان حریم امنی برای اطلاعات خود تعریف کنید به هر کسی اجازه ندهید با کامپیوتری که اطلاعات محرمانه شما روی آن قرار دارد کار کند یا هنگامی که کامپیوتر یا حافظه خود را برای تعمیر به تعمیرگاه می برید به خاطر داشته باشید که حتی اگر اطلاعات خود را پاک کرده باشید به راحتی قابل بازیابی هستند بنابراین هارد دیسک یا حافظه های خود را در اختیار هر کسی قرار نداهید. چون وقتی که سرقت اطلاعات انجام گرفت زمانی متوجه می شوید که دیگر خیلی دیر شده است.

نوشته: هریسون فوهارمن

ترجمه: علی یزدی مقدم